‘Mensen redden is een kwestie van goed zeemanschap’

,,Een redder redt en een berger bergt”, zegt schipper Gerrit Postema van Bos Marine Service in Lauwersoog. Was het maar zo simpel. Commerciële bergers en de KNRM zitten nogal eens in elkaars vaarwater. De berger zoekt een boterham, de KNRM drijft op donateurs. Maar redden, dat doen ze in nood allebei.

Een schip in nood. Via marifoonkanaal 16 wordt het kustwachtcentrum in Den Helder opgeroepen. Gelijktijdig beginnen overal in het Waddengebied piepers te rinkelen. Zowel bij de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) als bij commerciële bergers. De KNRM rukt uit voor de personen aan boord. Bergers gaan onderweg om het schip te bergen. Wie doet wat en waar ligt de grens?

,,Een redder redt en een berger bergt”, zo vat Gerrit Postema (56) samen. Hij is schipper bij Bos Marine Service (BMS) in Lauwersoog. De scheidslijn tussen de werkzaamheden is dun. Wat nu als de berger eerder is, of de KNRM de trossen uitgooit en het schip een sleepje aanbiedt? Meermaals loopt het werk door elkaar.

Postema vaart door het Westgat, tussen Ameland en Schiermonnikoog. Een grijze lucht. De zee is op dit stuk van het wad onstuimig. De 13 meter lange BMS Noorman stuitert over de golven. Alles in het schip slingert heen en weer. Het is moeilijk om te blijven staan ,,Stel je voor dat je hier midden in de nacht vaart”, zegt Postema sildenafil citrate generic. ,,Dan zie je die hoge golven niet aankomen.”

De schipper, vriendelijke ogen in een getekend gezicht, draagt tegenwoordig een gele werkjas. Voorheen droeg hij een ambulancetenue. Postema reed meer dan 25 jaar op de ambulance in Groningen, tot nachtmerries hem iedere nacht wakker hielden. Hij kon niet langer als broeder werken en moest helemaal opnieuw beginnen, onder aan de arbeidsmarkt. Hij maaide gras en deed klusjes. Hij pakte alles aan wat hij maar kon krijgen.

Goed zeemanschap

Nu vaart hij bij BMS. Vroeger hielp hij mensen als ambulancemedewerker en nu helpt hij mensen op zee. ,,Als je het naar goed zeemanschap vertaalt, ben je verplicht mensen te redden”, zegt hij. Het gebeurt wel eens dat een commercieel bergingsbedrijf eerder aanwezig is dan de reddingsmaatschappij. ,,Als er dan medische toestanden ontstaan wordt natuurlijk meteen de KNRM ingeroepen, maar de persoon in nood moet in de tussentijd ook geholpen worden.” Hij vertelt over de keer dat zijn collega’s uitrukten om een plezierjacht op het Lauwersmeer te helpen. Het schip was aan lager wal geraakt en een vrouw was overboord gevallen. De vrouw werd door de bergers uit het water gered. De KNRM kwam even daarna aanvaren.

Postema ziet zichzelf niet als berger, maar als hulpverlener. Schepen die zijn vastgelopen op zandplaten, mensen met motorpech. ,,Als het noodzakelijk is doen wij – in overleg met kustwachtcentrum Den Helder en de KNRM – ook levensreddende handelingen. Ieder vaarseizoen komt het wel eens voor dat onze hulp noodzakelijk is. Denk aan verwondingen, afgerukte vingers of hartklachten. Postema ziet een verandering. Voorheen wilden schippers nog wel eens zeggen: ‘fijn dat jullie zo snel gekomen zijn, maar ik ga liever verder met de KNRM’. Dat gebeurt steeds minder vaak. ,,We laten onze sporen na.”

De verhalen over bergers waren voorheen niet altijd positief. Er werden soms exorbitante bergingsgelden gevraagd. ‘Een berger kan 10 procent van de waarde van het schip vorderen’, is terug te lezen in een verslag van een KNRM-gespreksgroep. Die bedragen worden tegenwoordig niet meer gevraagd. Als er nood aan de man is, hebben weinig mensen de tegenwoordigheid van geest om afspraken over de bergingskosten te maken. Schippers zijn niet verplicht om direct met een berger in zee te gaan. ‘Als je tijd hebt kun je de KNRM laten komen of je verzekeringsmaatschappij bellen om in overleg het bergingsloon te laten vaststellen.’

Bergingsbedrijven zijn andersom ook niet altijd blij met de KNRM. Die laatste zit de bedrijven op de Waddenzee soms letterlijk in het vaarwater. Een incident bij Vlieland in 2006 zette de verhoudingen op scherp. Gestrande schippers kiezen vaak voor een sleepje van de KNRM, die daar geen geld voor vraagt. Bergers vinden dat oneerlijke concurrentie. Bij het gestrande schip op Vlieland had de berger de schipper een sleeptros toegeworpen. Nadat de bemanning van een KNRM-schip een gesprek met de schipper had gevoerd, wilde hij de hulp van de berger niet meer. Waarschijnlijk omdat de KNRM had verteld dat zij het schip ook wel gratis kon wegslepen.

Kosten vergoed

Als de schipper verzekerd is, worden de kosten van de diensten vergoed. De bergers maken een vergelijking met ongelukken op de weg. Als er op de snelweg iets gebeurt, wordt de auto ook weggesleept door een bergingsbedrijf en niet door een ambulance of de brandweer. Voor nu geldt dat de schipper altijd bepaalt met wie hij in zee gaat. Berger of KNRM. De sleepdienst is onderdeel van de service die de reddingsmaatschappij haar donateurs biedt en daar rekenen vaarlieden vaak op. De KNRM vraagt achteraf of de opvarenden donateur willen worden.

De reddingsmaatschappij werkt met vrijwilligers en heeft alleen inkomsten vanuit donateurs, bergers moeten het hebben van verzekeringsgelden van de gestrande schepen. BMS is een nautisch bedrijf en werkt op veel meer vlakken. ,,We varen zeehondentochten met toeristen, doen crew-changes midden op zee, verplaatsen pontons, staan werkzaamheden bij als steigers opnieuw geplaatst moeten worden en ruimen olie op waar nodig”, zegt Postema. De schipper brengt ook regelmatig monteurs naar visserskotters. Hij doet alles wat nodig is. ,,Je kan het zo gek niet bedenken”, zegt hij lachend. ,,Ik breng ook wel eens poststukken. Liefdesbrieven.”

De afwisseling van werkzaamheden veroorzaakt dat Jelle Bos (36), eigenaar van BMS, nogal eens van schoenen wisselt. Van kantoorschoenen naar werklaarzen en vice versa. Even wat kantoorwerk, dan snel de gele jas van de kapstok en naar de haven. De ondernemer, rossig krullend haar en een baard, is wat je noemt een dynamisch ondernemer. Hij verhuurt vakantiewoningen, is uitbater van restaurant Het Booze Wijf, organiseert rondvaarten op de Waddenzee en heeft dus een nautisch bergingsbedrijf. Hij is dagelijks in opperste staat van paraatheid. ,,Ik luister altijd met een half oor naar mijn portofoon, vaak ben ik in de tussentijd bezig met andere werkzaamheden. Maar als er een oproep komt, vaar ik meteen uit.”

,,We helpen mensen die in nood zijn kosteloos. We zijn er en kunnen net zo makkelijk onze diensten aanbieden. We hebben medisch geschoolde mensen en de middelen om een verschil te kunnen maken.” Met acht man personeel en de vier schepen waarmee BMS uitvaart, wordt het nautische bedrijf een steeds grotere speler op zee.

Bos: ,,Ik krijg echt kippenvel als ik via de portofoon de reacties op een noodoproep hoor. Laatst was er een schip vastgelopen op het Lauwersmeer, de opvarenden waren in paniek. Via de porto kwam – van andere mensen op het water – het ene bericht na het andere: ‘We zijn onderweg’, we stomen nu jullie kant op, het komt goed.’ Iedereen die in de buurt was bood zijn diensten aan. Ik zie het als je plicht anderen te helpen die in nood zijn.”